زانوی پرانتزی
زانوی پرانتزی یا ژنووتروم یک اختلال و تغییر شکل مفصل زانو است که در آن، در حالت طبیعی ایستاده با زانوی صاف و قوزک پای بهم چسبیده، زانوها از هم فاصله‌ی زیادی دارند. به علت کمانی شدن پاها در این بیماری، اصطلاح پای پرانتزی نیز به کار می‌رود.
زانوی پرانتزی در کودکان
تقریبا تمام نوزادان به دلیل نحوه‌‌ی قرار گیری جنین در رحم که به صورت جمع شده است، با زانوی پرانتزی به دنیا می‌آیند. زانوی پرانتزی در کودکان تا ۱۸ ماهگی امری کاملا طبیعی تلقی می‌گردد. در طول سال اول زندگی مفاصل زانو به هم نزدیکتر شده، استخوان ران به سمت پایین و داخل متمایل می‌شود. درشت نی صاف شده و کف پاها به سمت پایین قرار می‌گیرند. در طی این روند، استخوان‌ها با تغییر از شکل غضروف به استخوان سفت و محکم می‌شوند. هنگامی‌که کودکان شروع به راه رفتن می‌کنند، با طی کردن مراحل رشد، پاهای آنها تحمل وزن را پیدا می‌کند، زانو و پاهای کودکان به مرور زمان صاف می‌شود.
زانوی پرانتزی بعد از سن ۲ سالگی، نشانه‌ی یک اختلال اسکلتی-مفصلی جدی است. در کودکان بهبود نیافتن زانوی پرانتزی ممکن است به علت ابتلا به بیماری بلانت که منجر به رشد غیرطبیعی استخوان می‌شود یا بیماری راشیستیم که یک مشکل رشد استخوانی، ناشی از فقدان ویتامین D یا کلسیم در رژیم غذایی باشد.
علائم زانو پرانتزی
به‌طور کلی زانوی پرانتزی بر روی توانایی راه رفتن تاثیر چندانی ندارد. زانوی پرانتزی در کودکان معمولا با علائم خاصی همراه نیست. اما در بزرگسالان در خارج از رانو احساس درد و ناراحتی به وجود می‌آورد. در صورت عدم پیگیری و درمان، فشار و ساییدگی ناهموار در زانوها منجر به آرتروز زودرس می‌شود.
علل زانوی پرانتزی
تغییر شکل و پرانتزی شدت زانو علل مختلفی دارد که شایع‌ترین آنها عبارتند از:
- راشیستیم
- بلانت
- عفونت استخوانی
- تومورهای استخوانی
- شرایط شغلی
- اسب سواری
- تروما و آسیب‌های احتمالی
- دیسپلازی‌های اسکلتی ژنتیکی
- آرتروز
- چاقی و افزایش وزن
- آکندروپلازی (کوتوله شدن)
- بد جوش خوردن شکستگی‌های اطراف مفصل زانو
تشخیص زانوی پرانتزی
برای تایید و تشخیص نهایی زانوی پرانتزی و تعیین وضعیت استخوان‌ها و مفاصل از معاینه فیزیکی و اشعه ایکس استفاده می‌شود. متخصصان از دستگاهی به نام گونیومتر برای اندازه‌گیری میزان تغییر شکل غیرطبیعی استفاده می کنند. در نتایج رادیولوژی درجه‌ی واروس یا تغیر شکل والگوس را می‌توان با زاویه‌ی مفصل ران و مچ پا که زاویه‌‌ای بین محور مکانیکی استخوان ران و مرکز مفصل مچ پا است ارزیابی کرد. غالبا در بین بزرگسالان بین ۱.۰ تا ۱.۵ درجه واروس مشاهده می‌شود و در کودکان این دامنه متفاوت است.
عوارض زانوی پرانتزی
غالبا زانوی پرانتزی خفیف مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. در موارد انحراف شدید مفصل زانو همراه با اضافه وزن زیاد ممکن است عوارضی زیر را به همراه داشته باشد:
- آرتروز زودرس
- اختلال و مشکل در راه رفتن (راه رفتن اردک مانند)
- توزیع نامتوازن وزن روی کف پا (با ساییدگی لبه خارجی کفش مشخص می‌شود.)
- کاهش ارتفاع اندام و کوتاهی قد
- آسیب به منیسک‌ها و رباط های زانو
- دردهای منتشر شونده به مفاصل لگن و قوزک پا
- تخریب عضروف و ساییدگی داخل زانوها
درمان زانوی پرانتزی
در بیشتر موارد زانوی پرانتزی در دوران کودکی به درمان خاصی نیاز ندارد. اگر به علت بیماری بلانت باشد درمان شامل بریس یا استفاده از بریس یا جراحی برای صاف کردن پاها است. بیماری راشیتیسم نیز معمولا با افزودن ویتامین D و کلسیم به رژیم غذایی درمان می‌شود. در مجموع، گزینه‌های درمان زانوی پرانتزی عبارتند از:
- پوشیدن کفش‌های مخصوص و طبی
- استفاده از زانوبند یا بریس‌های مخصوص
- گچ گرفتن پاها
- جراحی برای اصلاح ناهنجاری‌های استخوان
در بزرگسالی تنها راه درمان جراحی است. پس از جراحی، بیماران تا زمان بهبودی پاها از بریس یا گچ استفاده می‌کنند. فیزیوتراپی معمولا برای بازیابی دامنه کامل حرکت و قدرت در پاها تجویز می‌شود.
جراحی زانوی پرانتزی یا استئوتومی
استئوتومی که آخرین تلاش برای درمان زانوی پرانتزی است، شامل بریدن استخوان ران یا درشت نی و در برخی از موارد بریدن هر دوی آنها با توجه به سطح تغییر شکل استخوانی است. استئوتومی یک روش تهاجمی است و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق تعیین دقیق سن استخوانی و پیگیری‌های مداوم و دقیق دارد تا از تصحیح بیش از حد جلوگیری شود.استئوتومی استخوان درشت نی با هدف بازیابی تراز طبیعی زانو انجام می‌شود.
جراحی اصلاح زانوی پرانتزی همزمان بر روی هر دو پا انجام می‌شود و شامل سه مرحله است که عبارتند از:
مرحله‌ی اول زانوی پرانتزی
عمل جراحی اصلاح زانوی پرانتزی از طریق بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراحی به نوبت روی یک پا و سپس روی پای دیگر صورت می‌پذیرد. در ابتدا یک دستگاه ارتوپدی ویژه زیر زانو قرار می‌گیرد. قسمت فوقانی و تحتانی استخوان ران، توسط سنجاق‌های (گیره‌ها) نازک اما بسیار محکم که از فولاد ویژه و ایمنی ساخته‌اند، ثابت نگه‌داشته می‌شود. سپس استئوتومی یا تشریح استخوان انجام می‌شود. استئوتومی با استفاده از یک اسکن ارتوپدی خاص به نام کورتیکوتومی که در واقع تشریح جزئی از جامدترین عناصر استخوان با کمترین آسیب به بافت‌های اطراف است انجام می‌شود. این عمل با استفاده از بخیه‌های زیبایی (جذبی) به پایان می‌رسد.
مرحله‌ی دوم زانوی پرانتزی
در این مرحله اصلاح آرام شکل پاها رخ می‌دهد که چند روز طول می‌کشد. به‌طور معمول اصلاح ۵ تا ۷ روز بعد از عمل شروع می‌شود. مدت زمان آن بستگی به درجه‌ی تغییر شکل دارد. اصلاح آهسته و تدریجی است. این در حال حاضر این روش دقیق‌ترین راهکار درمان است.
مرحله‌ی سوم زانوی پرانتزی
این مرحله طولانی‌تر بخش درمان است. در هنگام تثبیت یا یکپارچه‌سازی، استخوان‌های اصلاح شده با قاب‌های ویژه‌ای تا زمان جوش خوردن کامل استخوان ها ثابت نگه‌داشته می‌شوند. این مرحله یک ماه طول می‌کشد. در این مرحله بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزمره را بدون استفاده از عصا و بدون درد و ناراحتی سپری کنند. به‌طور میانگین اصلاح زانوی پرانتزی ۵۰ الی ۶۰ روز طول می‌کشد. با این حال ممکن است با توجه به فاکتورهای مانند توانایی و مقاومت بدن، سن، میزان فعالیت و شرایط روحی-روانی بیمار این مدت زیاد یا کم شود. آن دسته از بیمارانی که از ابتدای درمان به طور فعال و منظم راه می‌روند، به دلیل افزایش جریان خون، نسبت به سایر افراد روند بهبودی سریع‌تر و بهتری دارند.
در کلینیک تخصصی درمان درد خدمات جراحی زانو پرانتزی با بهره‌گیری از متخصصان کارآزموده و روش‌های نوین جراحی از طریق آرتروسکوپی با کمترین عارضه و ایجاد جراحت انجام می‌شود.
