روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید
روماتیسم مفصلی، بیماری است که باعث درد، تورم و سفتی مفاصل می‌شود. روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است. یعنی، سیستم ایمنی بدن که سد دفاعی طبیعی در برابر بیماری‌هاست دچار اختلال می‌شود (گیج می‌شود) و به بافت های سالم بدن حمله می‌کند و باعث التهاب و تورم دردناک در قسمت‌های آسیب دیده بدن می‌شود. آسیب‌های مفصلی در روماتیسم مفصلی به صورت دو طرفه و قرینه است. به این معنی که اگر مفصل یکی از دست‌ها یا پاهای بیمار تحت تاثیر روماتیسم مفصلی قرار بگیرد، به احتمال خیلی زیاد همان مفصل در دست یا پای دیگر نیز درگیر روماتیسم مفصلی خواهد شد. این درگیری دو طرفه، یکی از مهمترین علائم وجه متمایز بین آرتروز و روماتیسم مفصلی است که به پزشکان در تشخیص آنها کمک می‌کند.
علاوه بر مفاصل ممکن است در برخی از موارد روماتیسم بافت‌های دیگر بدن مانند ریه‌ها، قلب و چشم‌ها را تحت تاثیر قرار بدهد.
پروتکل‌های درمانی برای روماتیسم مفصلی در صورت تشخیص زود هنگام، بهترین نتیجه را در پی خواهد داشت. بنابراین، آگاهی و اطلاع از علائم این بیماری اهمیت بسزایی دارد.. جهت آشنایی بیشتر با علائم و درمان‌های روماتیسم مفصلی با ما همراه باشید.
علائم روماتیسم مفصلی
همان طور که در تعریف روماتیسم مفصلی گفتیم، این یک بیماری خود ایمنی و مزمن است که با علائم التهاب و درد در مفاصل همراه می‌باشد. علائم روماتیسم مفصلی می‌تواند به‌طور همزمان چندین اندام را در بدن تحت تاثیر قرار بدهد. علائم اصلی روماتیسم مفصلی عبارتند از:
- درد مفاصل
- تورم مفاصل
- سفتی مفاصل
- از دست دادن عملکرد صحیح و تغییر شکل مفاصل
سایر علائم روماتیسم مفصلی شامل:
- خستگی و کمبود انرژی
- احساس گرسنگی مداوم
- کاهش وزن
- تب
- تعریق خشکی چشم
- درد قفسه سینه
شدت علائم در روماتیسم مفصلی متغیر و از خفیف تا شدید است. نکته مهم این است که علائم را نباید نادیده بگیریم حتی اگر گذار باشند. دانستن علائم اولیه‌ی روماتیسم مفصلی به بیمار و پزشک کمک می‌کند تا بیماری روماتیسم مفصلی را بهتر درمان و مدیریت کنند.
علل و عوامل روماتیسم مفصلی
از آنجایی که روماتیسم مفصلی یکی از انواع بیماری‌های خود ایمنی است، علت دقیق آن مشخص نیست. با این حال به نظر می‌رسد، عوامل خاصی در افزایش خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی یا تحریک آن نقش دارند. این عوامل عبارتند از:
- جنسیت ( این بیماری در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان است)
- سن ( در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی شایع‌تر است)
- داشتن سابقه خانوادگی و وراثتی
- قرار گرفتن در معرض انواع خاصی از باکتری‌ها
- داشتن سابقه عفونت‌های ویروسی
- ضربه یا آسیب مانند شکستگی استخوان دررفتگی مفصل و آسیب به رباط‌ها
- سیگار کشیدن
- چاقی و اضافه وزن
تشخیص روماتیسم مفصلی
تشخیص روماتیسم مفصلی ممکن است زمان‌بر شود و برای تایید یافته‌های معاینات بالینی به آزمایشات آزمایشگاهی متعدد نیاز داشته باشد. پزشک یا متخصص از چندین نوع آزمایش برای تشخیص نهایی روماتیسم مفصلی استفاده خواهد کرد.
در ابتدا متخصص درباره علائم و سوابق پزشکی سوالاتی می‌پرسد؛ همچنین یک معاینه فیزیکی از مفاصل را انجام می‌دهد که شامل موارد زیر می‌شود:
- مشاهده تورم قرمزی و تغییر رنگ پوست در نواحی مفاصل
- بررسی عملکرد و دامنه حرکت مفاصل
- لمس مفاصل آسیب دیده برای بررسی گرما و حساسیت
- تست رفلکس و قدرت عضلانی
از آنجایی که هیچ آزمایش واحد و مشخصی نمی‌تواند تشخیص روماتیسم مفصلی را صد در صد تایید کند، متخصص برای اطمینان بیشتر چندین نوع آزمایش مختلف را انجام می‌دهد. این آزمایشات و بررسی‌ها شامل:
- آزمایش خون
- سونوگرافی
- رادیولوژی
- ام آر آی
این آزمایشات نه تنها نشان می‌دهد که آیا آسیب مفصلی رخ داده است بلکه میزان شدت آسیب را نیز مشخص می‌کند.
آزمایش خون برای تشخیص روماتیسم مفصلی
آزمایش‌های خون گوناگونی برای تعیین روماتیسم مفصلی وجود دارد که به متخصص یا روماتولوژیست در تشخیص آن یاری می‌رساند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
آزمایش فاکتور روماتوئید: آزمایش خون RF پروتئینی به نام فاکتور روماتوئید را بررسی می‌کند. مقادیر بالایی این فاکتور با بیماری‌های خود ایمنی به‌ویژه روماتیسم مفصلی در ارتباط است.
آزمایش آنتی‌بادی پروتئین ضد سیترولین: در این آزمایش به دنبال آنتی‌بادی هستیم که با روماتیسم مفصلی مرتیط باشد. افرادی که این آنتی‌بادی را دارند، معمولا به روماتیسم مفصلی مبتلا هستند.
آزمایس آنتی‌بادی ضد هسته‌ای: در این آزمایش سیستم ایمنی بدن شما را آزمایش می‌کنند تا ببینند آیا آنتی‌بادی تولید می‌کند یا خیر.
سرعت رسوب گلبول قرمز: آزمایش ESR به تعیین میزان التهاب در بدن کمک می‌کند. با این حال، دلیل التهاب را نشان نمی‌دهد.
تست پروتئین واکنش‌پذیر C: یک عفونت شدید یا التهاب قابل توجه در هر نقطه از بدن می‌تواند کبد را به ساخت پروتئین واکنش‌پذیر C تحریک کند. سطح بالای این فاکتور با روماتیسم مفصلی ارتباط دارد.
درمان روماتیسم مفصلی
هیچ نوع درمان قطعی و خاصی برای روماتیسم مفصلی وجود ندارد. زیرا دلیل اصلی آن هنوز مشخص نشده است. اما روش‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند به بیمار در مدیریت و کنترل شرایط کمک کنند. توسعه علم پزشکی در سال‌های اخیر و پیشرفت در استراتژی‌های درمانی به بهبود نتایج و کیفیت زندگی افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی منجر شده است. روش‌های درمان با هدف مدیریت بیماری منجر به کاهش علائم و افزایش میزان بهبودی در مبتلایان به روماتیسم مفصلی شده است. استراتژی‌های درمان عبارتند از:
- روش‌های درمانی تزریقی ضد التهاب
- درمان‌های جایگزین یا خانگی
- تغییر در رژیم غذایی
- انواع ورزش‌های خاص
برای بسیاری از افراد، این روش‌های درمانی به آنها کمک می‌کند تا زندگی فعال‌تری داشته باشند و خطر عوارض طولانی مدت بیماری را کاهش دهند.
داروهایی روماتیسم مفصلی
انواع مختلفی از داروها برای کاهش درد و التهاب روماتیسم مفصلی در افراد مبتلا وجود دارد. برخی از این داروها به کاهش عود علائم و آسیب‌های مفصلی کمک می‌کنند. داروهای مانند:
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی
- کورتیکواستروئیدها
- استامینوفن
- داروهای اصلاح‌کننده بیماری به نام DMARD
- داروهای بازدارنده و مهارکننده
رژیم غذایی در روماتیسم مفصلی
با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه بیمار می توانید، براحتی از یک رژیم غذایی ضدالتهابی برای کمک به کاهش علائم کمک بگیرید. این نوع رژیم غذایی شامل غذاهایی است که دارای مقدار زیادی اسید‌های چرب امگا ۳ هستند. این غذاها عبارتند از:
- ماهی‌های چرب
- دانه‌ی چیا
- دانه‌ی کتان
- گردو
همچنین، آنتی‌اکسیدان‌های مانند ویتامین‌های A، C، E و سلینیوم نیز می‌توانند به کاهش التهاب کمک شایانی کنند. غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان عبارتند از:
- انواع توت
- شکلات تلخ
- اسفناج
- لوبیا قرمز
- کنگر فرنگی
خوردن مقدار زیادی فیبر نیز در رژیم غذایی مبتلایان به روماتیسم مفصلی از اهمیت بسزایی برخوردار است. به گفته‌ی برخی از محققان فیبر به کاهش پاسخ‌های التهابی کمک می‌کند و باعث کاهش سطح پروتيئن واکنش‌پذیر C می‌شود. در این راستا بهتر است غذاهایی سبوس‌دار سبزیجات و میوه‌های تازه را انتخاب کنید.
