عمل تعویض مفصل زانو
عمل تعویض مفصل زانو ، اولین بار در سال ۱۹۶۸ انجام شد. از آن زمان به بعد، پیشرفت در مواد و تکنیک‌های جراحی تاثیر آن را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. تعویض کامل زانو یکی از موفق‌ترین اقدامات در علم پزشکی می‌باشد.
تعویض مفصل زانو یا تعویض کامل زانو که به آن آرتروپلاستی زانو می‌‌گویند، یک روش جراحی است که به موجب آن مفصل زانوی بیمار با مواد مصنوعی جایگزین می‌شود. زانو یک مفصل لولایی مانند است که حرکت را در محلی تلاقی ران پا با ساق پا فراهم می‌کند.
غالبا جراحی تعویض مفصل زانو ، برای بیمارانی که آرتروز شدید زانو دارند یا دچار آسیب‌دیدگی شدید زانو شده‌اند، در نظر گرفته می‌شود. بیماری آرتروز به اشکال گوناگون مفصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آرتروز، نوعی بیماری تخریب مفصل است که بیشتر افراد میانسال و مسن را درگیر می‌کند. ارتروز باعث تجزیه غضروف مفصل و استخوان‌ها مجاور در زانوها می‌شود.
در طی عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو، انتهای استخوان ران برداشته شده و با یک تکه فلز جایگزین می‌شود. همچنین انتهای استخوان ساق پا (تیبیا) نیز برداشته شده و یک قطعه پلاستیک کانال‌دار جایگزین می‌گردد. اجزای مصنوعی کامل تعویض مفصل زانو پروتز نامیده می‌شود. جراحان در جراحی تعویض کامل مفصل زانو سعی می‌کنند تا جایی که امکان دارد، رباط صلیبی خلفی را از هر طرف مفصل زانو را تثبیت می‌کند، حفظ کنند.
آناتومی زانو
به‌طورکلی، مفاصل نواحی هستند که از ۲ استخوان یا بیشتر تشکیل شده‌اند. مفاصل متحرک هستند و به استخوان‌ها اجازه حرکت می‌دهند. زانو ۲ استخوان بلند پا است که توسط ماهیچه‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها به‌هم چسبیده شده است. اجزای تشکیل دهنده‌ی زانو عبارتند از:
- استخوان شین
- استخوان ران
- کشکک
- غضروف
- غشا سینوویال
- رباط
- تاندون
- مینیسک
زانو از انتهای تحتانی استخوان ران، انتهای فوقانی استخوان درشت نی و سر زانو یا همان کشکک تشکیل شده است. انتهای این سه استخوان با غضروف مفصلی پوشیده شده است. غضروف، ماده صافی است که از استخوان‌ها محافظت می‌کند و آنها را قادر می‌سازد تا به راحتی در داخل مفصل حرکت کنند. مینیسک‌ها، بین استخوان ران و استخوان درشت نی قرار دارند که نقش کمک فنر را ایفا می‌کنند. رباط‌های بزرگ، استخوان ران و درشت نی را در کنار هم نگه داشته و ثبات را ایجاد می‌کنند. تمام سطوح مفصل زانو با یک پوشش نازک به نام غشای سینوویال پوشانده شده است. این غشا مایعی آزاد می‌کند که موجب روان‌‌کاری غضروف می‌شود و اصطحکاک را در زانوی سالم به صفر می‌رساند.
به‌طورمعمول، همه این اجزا هماهنگ با هم عمل می‌کنند. اما بیماری یا آسیب می‌تواند این هماهنگی را به هم بزند. در نهایت باعث درد، ضعف عضلانی و کاهش عملکرد مفصل زانو می‌شود.
انواع عمل جراحی تعویض مفصل زانو
این عمل ۲ نوع دارد که شامل:
تعویض کامل مفصل زانو:
هر دو طرف مفصل زانو تعویض می‌شود.
تعویض جزئی (نیمه) مفصل زانو:
فقط یک طرف مفصل زانو نیاز به تعویض دارد. جراح قسمت‌های آسیب دیده زانو را با قطعات پلاستیکی و فلزی جایگزین می‌کند.
دلایل جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو ، درمانی برای درد و ناتوانی در زانو است. ابتلا به آرتروز شایع‌ترین علت انجام جراحی تعویض مفصل زانو می‌باشد. آرتروز با تجزیه و تخریب غضروف مفصل مشخص می‌شود. افرادی که به بیماری آرتروز شدید مبتلا هستند، قادر به انجام فعالیت‌های عادی روزمره که نیاز به خم و راست کردن زانو دارد نظیر راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها نیستند. علاوه بر آرتروز، دلایل نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو عبارتند از:
- آرتروز شدید و پیشرفته
- آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
- آرتروز ناشی از ضربه و آسیب دیدگی
- شکستگی زانو
- پارگی غضروف
- پارگی رباط ها
- هموفیلی
- نقرس
- رشد غیرطبیعی استخوان
- از بین رفتن یا مرگ استخوان در مفصل زانو ناشی از اختلالت جریان خون
- تغییر شکل زانو همراه با درد و از بین رفتن غضروف‌ها
چه کسانی کاندید عمل جراحی تعویض مفصل زانو هستند؟
جراحی تعویض مفصل زانو یک عمل اساسی و حساس است. بنابراین، در صورت عدم بهبود و درمان با روشی‌های نظیر فیزیوتراپی و تزریق استروئید، به بیمار توصیه می‌شود. افرادی کاندید مناسب تعویض مفصل زانو هستند که:
- درد و تورم و سفتی مفصل زانو در آنها باعث کاهش تحرک شده است.
- درد زانو به قدری شدید است که کیفیت زندگی و خواب آنها را مختل کرده است.
- انجام کارهای روزمره مانند خرید را برای آنها دشوار یا غیر ممکن کرده باشد.
- بیمار به دلیل درد و عدم تحرک دچار افسردگی شده باشد.
- دردهای شدید زندگی اجتماعی را تحت شعاع قرار داده باشد.
آمادگی قبل از جراحی تعویض مفصل زانو
- پزشکان اغلب توصیه می‌کنند تا جایی که بیمار می‌تواند فعال باشد. زیرا تقویت عضلات اطراف زانو به بهبودی سریع‌تر کمک شایانی می‌کند. اگر می‌توانید در هفته‌های قبل از عمل، فعالیت‌های آرام مانند پیاده‌روی و شنا را انجام دهید.
- قبل از جراحی مفاصل مجاور زانو مانند لگن و مچ پا توسط متخصص به دقت ارزیابی می‌شوند.
- بررسی سابقه‌ی پزشکی کامل بیمار معاینه کامل بدنی انجام آزمایش خون یا آزمایش‌های تشخیصی دیگر نظیر عملکرد کبد، کلیه، عفونت و آزمایش ادارار ضروری است.
- بیمار باید حساسیت به هر نوع دارو لاتکس نوار چسب و مواد بیهوشی را به پزشک خود اطلاع دهد.
- در صورت مصرف هر نوع داروی تجویزی، غیر تجویزی و مکمل‌های گیاهی با پزشک خود در میان بگذارید.
- اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید یا از داروهای ضد انعقاد خون، آسپرین یا داروهایی که روی لخته شدن خون تاثیر می‌گذارد، استفاده می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا لازم است قبل از عمل مصرف این داروها را قطع کنید.
- اگر باردار یا شکوک به بارداری هستید، باید این موضوع را نیز به پزشک خود خود اطلاع دهید.
- طبق نظر پزشک باید ۸ ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید.
- قبل از عمل بهتر است با یک متخصص فیزیوتراپی ملاقات کنید تا از برنامه‌های توانبخشی بعد از عمل آگاهی داشته باشید.
- فیزیوتراپی بخش اساسی و اصلی توان بخشی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو است.
عوارض جراحی تعویض مفصل زانو
مانند هر روش جراحی این عمل نیز ممکن است در موارد بسیار نادر با عوارضی همراه باشد. عوارض جراحی تعویض مفصل زانو عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت
- لخته شدن خون در پاها یا ریه‌ها (آمبولی ریه)
- شل و فرسوده شدن پروتز
- شکست
- ادامه درد و سفتی زانو
محافظت از پروتز زانو
پس از عمل عمل جراحی برای حفظ پروتز زانو باید موارد زیر را رعایت کنید:
- برای حفظ قدرت و تحرک مناسب زانوی جدید خود، در برنامه‌های منظم ورزشی سبک شرکت کنید.
- اقدامات احتیاطی ویژه‌ای برای جلوگیری از زمین خوردن و آسیب دیدگی انجام دهید.
- با جراح در مورد اقدامات دندانپزشکی که نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک دارد مشورت کنید.
- برای معاینه معمول پیگیری و عکس‌برداری با اشعه ایکس به‌طور دوره‌ای به متخصص مراجعه کنید.
در کلنیک درد به‌آذین خدمات جراحی تعویض مفصل زانو توسط دکتر محمدعلی جلیلی با روش نوین و بدون عارضه‌ی آتروسکوپی انجام می‌شود.
