رباط صلیبی (ACL)، یک ساختار کلیدی و مهم در مفصل زانو است. این رباط بافتی محکم و سخت دارد که استخوان ران را به استخوان ساق در مفصل زانو پیوند می‌دهد. رباط صلیبی از داخل زانو به صورت مورب عبور می‌کند و به آن ثبات می‌بخشد. همچنین، به کنترل حرکت عقب و جلوی ساق پا کمک می‌کند. آسیب و صدمه به این رباط عوارض جدی در پی دارد. مهمترین عارضه‌ی آسیب به رباط صلیبی تغییر در ثبات و عملکرد صحیح زانو است.
آناتومی ساده از زانو
زانو از سه استخوان اصلی شامل استخوان ران، استخوان ساق و کشکک یا سر زانو است. این استخوان‌ها، توسط ۴ رباط به‌هم متصل می‌شوند. ۲ رباط جانبی در طرفین زانو و ۲ رباط صلیبی در داخل زانو وجود دارد. رباط‌ها نوارهای سختی از بافت همبند هستند که زانو استخوان‌ها را به هم نزدیک کرده و به پایداری و ثبات زانو کمک می‌کنند.
آسیب دیدگی و پارگی رباط صلیبی زانو
آسیب‌دیدگی زانو می تواند در حین ورزش‌هایی مانند اسکی، تنس، اسکواش، فوتبال و راگبی رخ دهد. آسیب و پارگی رباط صلیبی زانو، یکی از متداول‌ترین انواع آسیب های زانو است که حدود ۴۰ درصد از کل آسیب های ورزشی را شامل می‌شود. اگر قسمت پایینی پا بیش از حد به جلو کشیده شود، منجر به پارگی رباط صلیبی زانو می‌گردد. شایع‌ترین علل پارگی رباط صلیبی زانو عبارتند از:
- توقف ناگهانی
- تغییر جهت ناگهانی
- وزرش‌های پربرخورد مانند فوتبال
- فرود آمدن نادرست در هنگام پرش
- وارد شدن ضربات مستقیم به پشت زانو
جراحی پارگی رباط صلیبی
در صورت پارگی رباط صلیبی زانو امکان ترمیم لیگامنت به دلیل عدم خون‌رسانی و آسیب به سلول‌های مایع مفصلی وجود ندارد. تنها راه درمان پارگی رباط صلیبی زانو و بازسازی لیگامنت، استفاده از تاندون سالم از سایر قسمت‌های بدن نظیر تاندون کشکک زانو، تاندون عضله‌ی همسترینگ و تاندون عضله‌ی چهارسر ران است. به این عمل پیوند تاندون اتوگرفت می گویند. راه دیگر، استفاده از تاندون‌های یک اهداکننده‌ی فوت شده است که به این نوع عمل جراحی آلوگرفت می‌گویند. غالبا جراحی پارگی رباط صلیبی از طریق روش جراحی آرتروسکوپی انجام می‌شود. در این روش رباط صلیبی پاره شده به وسیله‌ی یک دستگاه باریک به نام آرتروسکوپ برداشته می‌شود و بافت پیوند از طریق روش‌های ذکر شده جایگزین رباط آسیب‌دیده می‌شود.
لازم به ذکر است که عمل جراحی پارگی رباط صلیبی از طریق جراحی باز نیز انجام می‌شود.
علت انجام جراحی پارگی رباط صلیبی
هدف از جراحی رباط صلیبی زانو، ترمیم و بازسازی این رباط مهم در مفصل زانو است. اهداف جراحی پارگی رباط صلیبی عبارتند از:
- بازگرداندن ثبات و پایداری طبیع یا تقریبا طبیعی زانو
- جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌های بیشتر
- ممانعت از تحلیل رفتن سایر ساختارهای مفصل زانو
- بازگرداندن عملکرد زانو به حالت قبل از آسیب و پارگی
قبل از جراحی پارگی رباط صلیبی زانو
بهترین زمان برای جراحی رباط پاره شده، زمانی است که تورم از بین رفته باشد. اگر جراحی بلافاصله بعد از آسیب انجام شود به دلیل تورم و بافت فیبر مانند زانو منجر به آرتروفیبروز خواهد شد. بنابراین، بهتر است تا زمانی که تورم کاهش پیدا کند و دامنه‌ی حرکتی در زانو به دست آید، جراحی به تعویق بیوفتد.
همچنین ممکن است لازم باشد صبر کنید تا ماهیچه‌های جلوی ران (چهار سر ران) و پشت ران (همسترینگ) تا حد ممکن قوی شوند. اگر قبل از جراحی دامنه‌ی حرکتی کامل در زانو نداشته باشید، بهبودی دشوارتر می‌شود.
قبل از جراحی، شرکت در جلسات فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا بتواند دامنه‌ی حرکتی کامل در زانو را بازیابد. حداقل ۳ هفته پس از آسیب‌دیدگی طول می‌کشد تا دامنه کامل حرکت برگردد.
جراحی آرتروسکوپی پارگی رباط صلیبی زانو
بسیاری از جراحان به جای جراحی باز برای پارگی رباط صلیبی زانو از جراحی آرتروسکوپی به دلایل زیر استفاده می‌کنند:
- ساختارهای زانو به راحتی و بدون ایجاد برش‌های وسیع قابل مشاهده است.
- فقط نیاز به ایجاد چند برش کوچک وجود دارد.
- این عمل را می‌توان همزمان با آرتروسکوپی تشخیصی انجام داد.
- خطرات و عوارض کمتری نسبت به جراحی باز دارد.
آرتروسکوپ، یک دوربین بسیار کوچک است که یک منبع نوری دارد و جراح آن را از طریق ایجاد یک برش کوچک روی پوست، وارد مفصل می‌کند. این دستگاه برای جراح، امکان مشاهده وضعیت داخل مفصل را بدون ایجاد جراحت باز فراهم می‌کند. مراحل جراحی رباط صلیبی با روش آرتروسکوپی شامل:
- در طی جراحی آرتروسکوپی پارگی رباط صلیبی، جراح دو یا سه برش در اطراف زانو ایجاد می‌کند. سپس به‌وسیله‌ی یک محلول استریل که از طریق یکی از برش‌ها درون زانو پمپاژ می‌شود، ناحیه ضدعفونی و شستشو می‌دهد تا خون موجود در آن ناحیه نیز از بین برود. این امر به جراح اجازه می‌دهد، ساختارهای زانو را با وضوح بهتر و بیشتری ببیند.
- سپس جراح، آرتروسکوپ را از طریق یکی از برش‌ها وارد مفصل زانو می‌کند. دروبینی که در انتهای آرتروسکوپ تعبیه شده تصاویر داخل مفصل زانو را به مانیتور اتاق عمل ارسال می‌کند.
- مته‌ها و ابزار جراحی از طریق برش‌های کوچک دیگر وارد می‌شوند. اگر جراح بخواهد از بافت بدن بیمار استفاده کند، یک برش دیگر برای برداشتن پیوند جایگزین ایجاد می‌کند. پیوند از طریق سوراخ‌های که در بالا و پایین زانو ایجاد شده‌اند، انجام می‌شود. جراح رباط پیوندی را به‌وسیله‌ی پیچ یا منگه محکم می‌کند. در نهایت برش‌های روی پوست را بخیه و زانو را بانداژ می‌نماید.
- در ضمن جراحی پارگی رباط صلیبی زانو جراح می‌تواند سایر قسمت‌های آسیب‌دیده زانو مانند مینیسک سایر رباط‌ها غضروف یا شکستگی استخوان را نیز ترمیم کند.
مراقبت‌های بعد از جراحی پارگی رباط صلیبی زانو
پس از عمل جراحی، تورم زانو تا چند روز امری کاملا طبیعی است. احتمال کبودی و تورم در اطراف مچ پا و ساق پا نیز وجود دارد. برای کاهش تورم می‌توان از کیسه‌های یخ استفاده کرد. برای مراقبت از زانوی عمل شده در حین بهبودی باید آن را تمیز و خشک نگه‌دارید و مراقب علائم عفونت باشید.
توانبخشی بدنی بعد از جراحی پارگی رباط ممکن است، چندین ماه تا یک سال طول بکشد. مدت زمانی که می‌توانید به فعالیت‌های عادی یا ورزشی بازگردید، برای هر فرد متفاوت است. به طور معمول حداقل ۶ ماه طول می‌کشد تا افراد پس از جراحی به فعالیت‌های عادی خود برگردند.
چه کسانی باید جراحی پارگی رباط صلیبی را انجام دهند؟
- افرادی که رباط صلیبی زانوی آنها کاملا پاره شده و زانوی بسیار ناپایداری دارند.
- افرادی که با گذراندن دوره‌های توانبخشی و فیزیوتراپی هنوز هم زانوی بی ثباتی دارند.
- افرادی که ورزش‌های بسیار پرتنش و فعال انجام می‌دهند یا شغلی دارند که به قدرت و ثبات زانو احتیاج دارند.
- زمانی‌که پارگی رباط صلیبی کیفیت زندگی فرد را تحت الشعاع قرار داده است.
- در شرایطی که پارگی رباط صلیبی به سایر ساختارهای زانو مانند غضروف، مینیسک، رباط‌ها و تاندون‌های دیگر آسیب برساند.
خطرات و عوارض جراحی پارگی رباط صلیبی
به‌طور کلی جراحی پارگی رباط صلیبی بی‌خطر است، بخصوص اگر با روش‌های با حداقل تهاجم مانند آرتروسکوپی و توسط یک جراح باتجربه و مهار انجام شود. با این وجود، ممکن است در برخی از موارد با عوارض بسیار نادری همراه شود که عبارتند از:
- بی‌حسی در ناحیه‌ی اسکار جراحی
- عفونت در برش‌ها جراحی
- آسیب به ساختارها اعصاب یا رگ‌های خونی در اطراف زانو
- لخته شدن خون در پا
- خطرات معمول بیهوشی
- مشکلات مربوط به تاندون پیوندی مانند شل شدن کشش آسیب دیدگی مجدد
- دامنه‌ی حرکتی محدود
- درد هنگام زانو زدن
- پارگی مجدد رباط
در کلینیک درد به‌آذین خدمات جراحی پارگی رباط صلیبی، توسط دکتر محمدعلی جلیلی با روش نوین و بدون عارضه‌ی آتروسکوپی انجام می‌شود.
